Otyłość to przewlekła choroba wynikająca z długotrwałej nierównowagi między podażą a wydatkiem energii. Jej częstość w Polsce i w całej Europie rośnie, co przekłada się na coraz większe obciążenie zdrowotne i ekonomiczne.
Jak często występuje?
W Polsce 56,6% osób ≥15 r.ż. ma nadmierną masę ciała (nadwaga lub otyłość), a 18,5% spełnia kryteria otyłości (BMI ≥30). Dane pochodzą z badania GUS cytowanego w raporcie „NFZ o zdrowiu. Otyłość i jej konsekwencje”.
Prognozy międzynarodowego konsorcjum NCD-RisC wskazują, że w 2025 r. otyłość będzie dotyczyć ~25,9% kobiet i 30,3% mężczyzn w Polsce (≥20 r.ż.).
Wśród dzieci problem zaczyna się wcześnie: ok. 32% polskich 7–9-latków ma nadwagę lub otyłość (szacunki WHO dla Polski, komunikat pacjent.gov.pl).
W Europie nadmierną masę ciała ma ~60% dorosłych, a nadwaga/otyłość dotyka blisko co trzecie dziecko – Polska wpisuje się w ten trend.
Konsekwencje zdrowotne (choroby współistniejące)
Otyłość zwiększa ryzyko lub nasila przebieg wielu chorób przewlekłych, m.in.:
Cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii i chorób sercowo-naczyniowych (choroba wieńcowa, udar).
Niealkoholowego stłuszczenia wątroby (MAFLD/MASLD), kamicy pęcherzyka żółciowego.
Obturacyjnego bezdechu sennego, choroby zwyrodnieniowej stawów (szczególnie kolan).
Niektórych nowotworów – istnieją mocne dowody, że nadmiar tkanki tłuszczowej zwiększa ryzyko co najmniej 13 typów nowotworów (m.in. jelita grubego, piersi po menopauzie, trzonu macicy, trzustki, wątroby, nerki, przełyku – gruczolakorak).
Zaburzeń płodności, powikłań ciąży, a także problemów psychicznych (depresja, obniżona samoocena) – często nasilanych przez stygmatyzację (aspekt podkreślany w raportach WHO/OECD).
Skala kosztów społecznych
Według NFZ w 2023 r. refundacja leczenia chorób będących głównymi konsekwencjami otyłości wyniosła 6,6 mld zł, a koszty przypisywane otyłości oszacowano na ok. 3,8 mld zł (nie obejmują kosztów absencji i spadku produktywności).
Dlaczego problem narasta?
Na wzrost częstości otyłości wpływają m.in. łatwa dostępność żywności wysoko przetworzonej, siedzący tryb życia, niedobór snu i stres. Trend wzrostowy obserwują zarówno OECD, jak i WHO, wskazując potrzebę działań profilaktycznych na poziomie jednostki i populacji.
Leczenie i wsparcie
Otyłość wymaga kompleksowego leczenia: zmian stylu życia (żywienie, aktywność, sen), wsparcia psychodietetycznego, farmakoterapii u wybranych pacjentów, a w otyłości olbrzymiej – kwalifikacji do leczenia bariatrycznego. W Polsce działa pilotaż opieki koordynowanej KOS-BAR, a liczba operacji bariatrycznych rośnie (ok. 6,5 tys. zabiegów w 2023 r.).
Otyłość i choroby współistniejące
1) Czym jest otyłość?
To przewlekła choroba wynikająca z nadmiaru tkanki tłuszczowej, która pogarsza zdrowie i jakość życia. Nie jest „brakiem silnej woli”, lecz złożonym schorzeniem.
2) Skąd mam wiedzieć, czy mam otyłość?
Najczęściej używa się BMI: ≥30 kg/m² sugeruje otyłość. Ważny jest też obwód talii (≥80 cm kobiety, ≥94 cm mężczyźni – wyższe ryzyko). O kwalifikacji do leczenia decyduje lekarz.
3) Jakie choroby częściej współistnieją z otyłością?
Cukrzyca typu 2, nadciśnienie, zaburzenia lipidowe, choroby serca i naczyń, bezdech senny, stłuszczenie wątroby, choroba zwyrodnieniowa stawów, niektóre nowotwory, obniżone samopoczucie i depresja.
4) Czy niewielka redukcja masy ciała ma sens?
Tak. Już 5–10% spadku masy ciała istotnie poprawia ciśnienie, cukier, cholesterol i samopoczucie oraz zmniejsza ryzyko powikłań.
5) Jak wygląda leczenie?
Podstawą są: plan żywieniowy, zwiększenie aktywności, poprawa snu i pracy ze stresem, wsparcie psychodietetyczne. U części osób stosuje się leki przeciwotyłościowe. W otyłości olbrzymiej rozważa się chirurgię bariatryczną.
6) Czy leki na otyłość są dla każdego?
Nie. Mają wskazania i przeciwwskazania. Decyzję podejmuje lekarz po ocenie stanu zdrowia i dotychczasowych prób leczenia.
7) Na czym polega chirurgia bariatryczna?
To zabiegi zmniejszające objętość żołądka lub modyfikujące przewód pokarmowy, które sprzyjają trwałej redukcji masy i poprawie chorób współistniejących. Wymagają kwalifikacji, przygotowania i opieki po operacji.
8) Czy „diety cud” działają?
Szybkie, restrykcyjne diety zwykle kończą się efektem jo-jo. Skuteczne leczenie to plan dopasowany do Ciebie, możliwy do utrzymania długoterminowo.
9) Jaką aktywność warto wybrać na start?
Regularne spacery, pływanie, rower, ćwiczenia wzmacniające 2–3 razy w tygodniu. Zaczynamy powoli, zwiększamy stopniowo, najlepiej w porozumieniu z lekarzem/fizjoterapeutą.
10) Czy otyłość wpływa na płodność i ciążę?
Tak. Utrudnia zajście w ciążę i zwiększa ryzyko powikłań. Redukcja masy ciała przed planowaną ciążą poprawia rokowanie.
11) Jakie badania warto wykonać na początku?
Najczęściej: profil lipidowy, glikemia/HbA1c, próby wątrobowe, TSH, ciśnienie tętnicze; czasem badanie bezdechu sennego, USG wątroby, ocena stawów. Zakres dobiera lekarz.
12) Czy dzieci też wymagają leczenia?
Tak, według siatek centylowych i oceny pediatry. Leczenie obejmuje całą rodzinę: nawyki żywieniowe, ruch, sen, wsparcie psychologiczne.
13) Czy otyłość można skutecznie leczyć bez wstydu i oceniania?
Tak. W MEDSAL prowadzimy leczenie bez stygmatyzacji, z empatią i wsparciem zespołu (lekarz, dietetyk/psychodietetyk, psycholog, fizjoterapeuta).
14) Kiedy zgłosić się do specjalisty?
Gdy BMI ≥30, przy nadwadze z chorobami towarzyszącymi, po nieskutecznych próbach samodzielnych lub jeśli potrzebujesz bezpiecznego planu i stałej opieki.
Uwaga: Informacje mają charakter edukacyjny i nie zastępują porady lekarskiej.
MEDSAL Poradnia Leczenia Otyłości – umów konsultację, wspólnie ustalimy Twój plan terapii.
