Depresja w Polsce
Skala i liczby
- Szacuje się, że w Polsce na depresję choruje około 1,2 miliona osób.
- W 2021 roku liczba pacjentów, którzy mieli świadczenia z rozpoznaniem głównym lub współistniejącym depresji to około 682 tysiące osób.
- W 2023 r. epizod depresyjny wystąpił u ~109 tys. osób; nawracające zaburzenia depresyjne u ~91 tys. osób
Leki i leczenie
- Refundowane leki przeciwdepresyjne wykupiło w 2023 r. ok. 1,7 mln osób.
- Liczba takich osób rośnie — w 2021-r. było ~1,5 mln osób, co stanowiło wzrost o 59% względem 2013 r.
- W przypadku jednego leku (sertraliny): tylko około 47% pacjentów kontynuowało leczenie przez zalecany okres 180 dni. Grupy wiekowe i płeć
- Zdecydowanie więcej kobiet niż mężczyzn: np. spośród osób z epizodem depresyjnym w 2023 r., ~74% to kobiety.
- Najwięcej świadczeń z depresją (głównym lub współistniejącym) udzielono osobom w wieku 65-74 lata.
- Coraz więcej przypadków wśród osób poniżej 18 roku życia — wzrost liczby młodzieży, która zgłasza się po pomoc psychiatryczną z powodu depresji.
Trendy
- Odsetek osób korzystających z leków przeciwdepresyjnych rośnie.
- Depresja staje się jednym z istotniejszych powodów absencji chorobowej i zwolnień lekarskich.
- Coraz większa świadomość i diagnozowanie, co może częściowo tłumaczyć wzrost liczby przypadków.
Zaburzenia lękowe w Polsce
Dane są mniej kompletne niż dla depresji, ale można wyodrębnić pewne wskaźniki i obserwacje.
Częstość występowania
- Badanie EZOP (lata 2017-2020) wskazuje, że zaburzenia nerwicowe i pokrewne wystąpiły u ~16,07% dorosłych Polaków przynajmniej raz w życiu.
- W tym samym badaniu: ~5,42% osób zgłosiło zaburzenia nerwicowe w ciągu ostatniego roku; ~2,63% – w ostatnim miesiącu.
Rodzaje zaburzeń lękowych
- Fobie swoiste, ataki paniki (lęk napadowy), PTSD – są wymieniane jako jedne z istotnych kategorii wśród zaburzeń nerwicowych.
- W badaniu internetowym w trakcie pandemii COVID-19: aż 71% respondentów miało objawy lękowe w jakimś stopniu, 45% wskazywało na cechy uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD-7 ≥ 10) w tym okresie.
Płeć, wiek
- Kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają zarówno depresji, jak i zaburzeń lękowych. W przypadku epizodów depresyjnych w 2023 r. ~74-77% osób to kobiety.
- Osoby młodsze częściej zaczynają doświadczać zaburzeń lękowych (i depresyjnych), choć dane mówią też o nasileniu w średnim wieku. EZOP wskazuje, że rozpowszechnienie zaburzeń nerwicowych rośnie z wiekiem, choć są różnice specyficzne dla rodzaju zaburzeń lękowych.
Ograniczenia i uwagi
- Większość danych pochodzi z systemów opieki zdrowotnej (np. NFZ) — więc dotyczą osób, które zdiagnozowano lub leczono. Może być znaczna grupa osób niediagnozowanych lub niekorzystających z opieki.
- Różnice metodologiczne: niektóre dane to badania populacyjne (np. EZOP), inne — samoraporty, ankiety internetowe (np. w czasie pandemii) — co wpływa na porównywalność.
- Czas rzeczywisty: pandemia COVID-19 wpłynęła silnie na wzrost lęku i depresji, co może chwilowo zwiększać wskaźniki.
Główne dane epidemiologiczne
EZOP / Badania ogólnopolskie
Badanie EZOP („Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrii w Polsce”) daje solidne podstawy:
- Około 23-26% dorosłych Polaków doświadczyło przynajmniej raz w życiu jakiegoś zaburzenia psychicznego.
- Najczęściej występują zaburzenia nerwicowe i pokrewne — ~16% populacji doświadczyło ich przynajmniej raz w życiu.
- Zaburzenia nastroju (w tym depresja) — mniejszy udział, ale istotny. Na przykład depresja to kilka procent populacji (około 3-5% w zależności od definicji i zakresu czasowego).
- Zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu, także stanowią dużą grupę – zarówno wśród dorosłych.
Dorośli
- Depresja: według raportu NFZ — ok. 1,2 miliona osób choruje w Polsce na depresję.
- Liczba świadczeń medycznych (np. wizyty psychiatryczne/psychologiczne) z depresją jako rozpoznaniem głównym lub współistniejącym w 2023: ~809 tys. pacjentów.
- Recepty na leki przeciwdepresyjne cieszą się rosnącym zastosowaniem. W 2023 r. było ~1,7 mln osób, które wykupiły refundowane leki przeciwdepresyjne.
Dzieci i młodzież
- Według wyników badania EZOP II, około 13,4% dzieci i młodzieży w wieku 7-17 lat ma jakiekolwiek zaburzenie psychiczne.
- Najczęściej występujące w tej grupie: fobie swoiste, tendencje samobójcze (różne stopnie ryzyka), zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, zaburzenia odżywiania.
Trendy i wyzwania
- Rosnąca liczba absencji i zaświadczeń lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych. W 2023 r. ponad 1,4 mln zwolnień w związku z problemami psychicznymi i zaburzeniami zachowania.
- Starsze grupy wiekowe (np. 65-74 lat) – większe obciążenie depresją.
- Nierówności w dostępie do opieki – mieszkańcy miast korzystają z porad ambulatoryjnych psychiatrycznych dwukrotnie częściej niż mieszkańcy wsi.
- Trudności w kontynuacji leczenia: np. w przypadku leku sertraliny tylko ~47% pacjentów kontynuuje przez rekomendowany okres (180 dni) leczenie.
Skalę problemu
- W liczbach bezwzględnych: miliony osób w Polsce mają zaburzenia psychiczne (np. depresja, zaburzenia lękowe).
- Wydatki na psychiatrię i ochronę zdrowia psychicznego stanowią znaczną część absencji chorobowych (dni niezdolności do pracy), co ma wpływ ekonomiczny.
Ograniczenia danych
Warto mieć na uwadze:
- Różne badania stosują różne kryteria diagnostyczne (np. ICD-10, DSM), różne zakresy czasowe (ostatni rok, ostatni miesiąc, całe życie).
- Dyskrepancje w raportowaniu – nie zawsze pełne dane, zwłaszcza w grupach wiekowych młodszych lub na obszarach wiejskich.
- Stygmatyzacja i ograniczona świadomość mogą prowadzić do niedodiagnozowania.
