Przegląd dostępnych informacji na temat epidemiologii ADHD w Polsce — co wiadomo, jakie są luki i jakie wnioski można wyciągnąć.
Dane ogólne
- ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to jedno z częstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci i młodzieży.
- W Polsce szacuje się, że częstość ADHD wśród dzieci w wieku szkolnym wynosi około 5%.
- Objawy ADHD u osób, u których zdiagnozowano je w dzieciństwie, mogą utrzymywać się w dorosłości — w niektórych badaniach nawet u ~60-66% takich osób.
ADHD u dorosłych
- Wśród dorosłych w Polsce szacuje się, że ADHD może dotyczyć 2-5% populacji.
- Niektóre źródła mówią, że może to być nawet milion osób dorosłych w Polsce dotkniętych ADHD — w znaczeniu występowania (niekoniecznie diagnozowanych).
- W badaniu klinicznym (czyli wśród osób korzystających z placówek) częstość ADHD w dorosłych oceniano na ~4,7%.
Trendy, ograniczenia i luki w danych
- Liczba diagnoz ADHD rośnie. Przyczyny mogą być wielorakie: zwiększona świadomość społeczna, lepszy dostęp do diagnostyki, zmiany w kryteriach diagnostycznych.
- Mimo to, Polska jest często uważana za kraj z niższym poziomem rozpoznawalności ADHD niż wiele innych krajów europejskich.
- Wiele danych opiera się na badaniach ankietowych, retrospektywnych, co wprowadza pewne ograniczenia (np. błędy pamięciowe, różnice w definicjach i kryteriach diagnostycznych).
- Brakuje spójnych, dużych badań opartych o kryteria ICD-11 czy najnowsze wersje DSM-5, zwłaszcza w grupach dorosłych i populacyjnych.
Przykładowe liczby i porównania
Grupa | Szacowana częstość |
|---|---|
Dzieci szkolne | ~5% ADHD u dzieci w wieku szkolnym w Polsce ( |
Utrzymywanie się objawów do dorosłości | ~60-66% osób, u których w dzieciństwie zdiagnozowano ADHD |
Dorośli ogólnie | ~2-5% populacji dorosłych może mieć ADHD |
Liczba dorosłych potencjalnie dotkniętych w Polsce | szacowane do nawet miliona osób |
ADHD u dorosłych – objawy, diagnostyka i leczenie
Objawy ADHD u dorosłych
Choć ADHD najczęściej kojarzy się z dziećmi, u wielu osób objawy utrzymują się w dorosłości. Mogą one wyglądać inaczej niż w dzieciństwie – bywają bardziej subtelne i często mylone z innymi zaburzeniami (np. depresją, zaburzeniami lękowymi czy osobowości).
Najczęstsze objawy u dorosłych:
- Zaburzenia koncentracji uwagi: trudności z utrzymaniem uwagi podczas rozmów, w pracy, przy czytaniu; łatwe rozpraszanie się.
- Problemy z organizacją: kłopot z planowaniem i kończeniem zadań, zapominanie terminów, odkładanie obowiązków.
- Impulsywność: szybkie podejmowanie decyzji, przerywanie innym, trudność w kontrolowaniu emocji.
- Nadmierna aktywność wewnętrzna: uczucie „niepokoju wewnętrznego”, trudność z odpoczynkiem, gonitwa myśli (czasem zamiast klasycznej nadpobudliwości ruchowej).
- Zaburzenia emocjonalne: wahania nastroju, większa drażliwość, obniżona tolerancja na stres, trudności w relacjach interpersonalnych.
- Problemy w życiu zawodowym i prywatnym: częste zmiany pracy, trudności w nauce, trudności w związkach partnerskich.
Diagnostyka ADHD u dorosłych
Proces diagnostyczny jest bardziej złożony niż u dzieci i wymaga wieloetapowej oceny:
- Wywiad kliniczny
- szczegółowa rozmowa z pacjentem (i jeśli to możliwe – z bliskimi), obejmująca historię objawów od dzieciństwa, funkcjonowanie w szkole, pracy i życiu prywatnym.
- Kryteria diagnostyczne (DSM-5 lub ICD-10/ICD-11)
- ocena, czy objawy występują od dzieciństwa, są przewlekłe i wpływają negatywnie na różne sfery życia.
- Kwestionariusze i skale oceny ADHD
- np. ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale), DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults), CAARS (Conners’ Adult ADHD Rating Scales).
- Różnicowanie z innymi zaburzeniami
- depresja, zaburzenia lękowe, choroba afektywna dwubiegunowa, uzależnienia, zaburzenia osobowości.
Leczenie ADHD u dorosłych
Leczenie ma charakter kompleksowy i obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i psychoterapię oraz wsparcie psychospołeczne.
- Farmakoterapia
- Leki stymulujące: metylfenidat (w Polsce najczęściej stosowany).
- Leki niestymulujące: atomoksetyna, guanfacyna (rzadziej u dorosłych, stosowane gdy stymulanty są nieskuteczne lub źle tolerowane).
- Leczenie powinno być prowadzone przez psychiatrę, z monitorowaniem efektów i działań niepożądanych.
- Psychoterapia i psychoedukacja
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga w organizacji czasu, planowaniu, kontrolowaniu impulsów i radzeniu sobie z emocjami.
- Treningi umiejętności – planowanie dnia, radzenie sobie ze stresem, techniki poprawy koncentracji.
- Wsparcie rodzinne i partnerskie – edukacja bliskich nt. ADHD, by zrozumieli specyfikę objawów i wspierali pacjenta.
- Wsparcie dodatkowe
- Coaching ADHD – praca nad strategią organizacyjną, zarządzaniem zadaniami i codziennymi obowiązkami.
- Techniki samopomocowe – planery, aplikacje do zarządzania czasem, przypomnienia w telefonie.
- Styl życia – regularny sen, aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie alkoholu i substancji psychoaktywnych.
Podsumowanie: ADHD u dorosłych to częste, ale wciąż niedostatecznie rozpoznawane zaburzenie w Polsce. Objawia się problemami z koncentracją, organizacją, impulsywnością i regulacją emocji. Diagnostyka wymaga dokładnego wywiadu i specjalistycznych narzędzi. Leczenie łączy farmakoterapię z terapią psychologiczną i wsparciem organizacyjnym, co znacząco poprawia jakość życia pacjentów.
